Lichamelijke reacties op angst

Waarom lichamelijke sensaties zo heftig voelen

Angsten hebben een enorme uitwerking op ons lichaam wat niet te onderschatten valt. Dat komt omdat angst ons primaire overlevingsmechanisme in werking zet. Dit mechanisme is ontworpen om ons tegen gevaar te beschermen en treedt volledig automatisch in werking. Hoe vreselijk het dus ook is om bang te zijn, in de kern is dit mechanisme van levensbelang wanneer je écht in een levensbedreigende situatie terecht komt.

Lichamelijke reactie op angst uitgelegd

Maar wat gebeurt er dan in je lichaam als je gewoon rustig op de bank zit, met je partner een film aan het kijken bent of je kinderen naar bed doet en je overvallen wordt door angst? Dit is wat angst met jouw lichaam doet:

• Als je bang bent, maakt jouw lichaam binnen de kortste keren enorm veel adrenaline.  Dit is een biochemisch en hormonaal proces en gebeurt volledig automatisch.
• Jouw lichaam is nu alert. De ademhaling wordt sneller en oppervlakkiger, zodat er meer zuurstof naar je spieren gestuurd kan worden.
• Je hart gaat sneller kloppen en je bloed stroomt naar je hersenen en ledematen, zodat je snel in actie kunt komen. Dit kan zorgen voor hartkloppingen, pijn op de borst of tintelingen.
• Het bloed wordt weggeleid van delen van het lichaam waar je het niet nodig hebt, zoals de maag (je gaat niet nog even snacken als je in een levensbedreigende situatie bent beland). Hierdoor voel je je vaak misselijk als je bang bent of heb je moeite met eten.
• De lever geeft opgeslagen suikers vrij, die dienen als brandstof. Komt er te veel suiker in het bloed, kan dat leiden tot indegestie.
• Onze sluitspieren ontspannen: voedsel en vocht worden afgestoten, zodat we sneller kunnen rennen. Daarom heb je diarree en moet je vaak plassen als je last angstig bent. In het minste geval is je buik in ieder geval erg onrustig.
• Om af te koelen, ga je meer zweten. Bloed- en haarvaten komen dichter bij het huidoppervlak te liggen.

Van nut naar overlast

In de basis is angst dus een heel belangrijke trigger, die bovenstaande reacties in werking zet om je in leven te houden. Angst wordt pas een probleem als het buitenproportioneel wordt, blijft aanhouden of zonder aanwijsbare reden optreedt.

Doordat de lichamelijke sensaties zo intens zijn, proberen veel mensen ze onder controle te houden. Je probeert er alles aan te doen om maar niet weer zo’n fysieke ervaring te moeten doorstaan. In extreme situaties kunnen deze lichamelijke sensaties namelijk voelen alsof je doodgaat. Dat noem je een paniekaanval.

Hoe angst jouw gedachten beïnvloedt

Angst heeft dus een niet te onderschatten impact op de reacties van ons lichaam, maar ook op onze gedachten. Wanneer je overmand raakt door angst, is het bijna onmogelijk om rationeel naar een situatie te blijven kijken.

Doordat onze hersenen het vermogen hebben om via geheugen en verbeelding bepaalde situaties te verergeren of in te kleuren, wordt de werkelijkheid aangetast door de angt. Jouw mind kleurt neutrale gebeurtenissen in vanuit jouw angst perspectief. Het is dus heel moeilijk om angst aan een specifieke situatie te koppelen, omdat op een gegeven moment alles met elkaar is verbonden: herinneringen, emoties, heden en toekomst.

Omgaan met lichamelijke sensaties

Het beste wat je kunt doen is de lichamelijke reacties niet proberen tegen te houden. Hoe moeilijk dat ook is, omdat ze zo ongelooflijk vervelend en bedreigend voelen.

Als het je lukt om zo rustig mogelijk de fysieke sensaties te laten gebeuren, zal jouw lichaam zich al snel realiseren dat er geen gevaar dreigt, waardoor het weer uit de overlevingsstand komt. De paniek zal dus sneller wegtrekken en minder snel opkomen.

Ademhaling en paniek

Het regulieren van de ademhaling speelt een hele belangrijke rol. Door jouw ademhaling* zoveel mogelijk te vertragen (zie punt 2 hierboven – de ademhaling versnelt), geef je een signaal af dat jouw lichaam zich kan ontspannen en niet alert hoeft te zijn. Dit werkt heel krachtig om uit de overlevingsstand te komen.

Angsten overwinnen en de verbinding met jouw lichaam herstellen

Zoals je hebt gelezen, zijn de lichamelijke sensaties die je ervaart bij angsten een oeroud en primair mechanisme van jouw lichaam om je tegen gevaar te beschermen. Pas wanneer angst je overvalt, constant aanwezig is of te overweldigend is, is dat een signaal van jouw onderbewustzijn dat er iets anders aan de hand is.

Een onderliggende oorzaak veroorzaakt dan deze reacties. En gek genoeg hebben deze oorzaken vaak niks met jouw angst te maken. Heb jij het idee dat dit bij jou aan de hand is, is het raadzaam om hier hulp bij de zoeken.

Uit de overlevingsstand

Juist omdat angsten zo’n enorm krachtig mechanisme in stand houden, is het vaak lastig om er helemaal zelf vanaf te komen. Zoek daarom iemand waarmee je je op je gemak voelt, die geduldig is en waarbij je jezelf kunt zijn – met angst en al.

Mensen met angsten schamen zich vaak voor hun reacties, omdat ze, als ze vanuit rust naar een situatie kijken, niet begrijpen waarom ze zo reageren. Maar wees alsjeblieft niet te streng voor jezelf. Je schiet niks op met de ‘stel je niet zo aan’, ‘er is toch niks aan de hand’, ‘ik moet er gewoon even doorheen’ clichés als je merkt dat de angst aanhoudt of zelfs alleen maar erger wordt.

Je stelt je niet aan. Er zit iets geblokkeerd, waardoor jouw lichaam steeds in de overlevingsstand schiet. En als het je niet lukt om daar zelf doorheen te komen, is dat helemaal geen schande. Gelukkig zijn er genoeg goede therapeuten die jou daarmee willen helpen.

Vond je deze blog interessant en zou je graag wat meer willen weten over wat angst met je doet? Sarah Rayner schreef een heel laagdrempelig en to-the-point boek over haar ervaringen met angst: Making friends with anxiety.

Heb je het gevoel dat je wat meer hulp kunt gebruiken bij het overwinnen van jouw angsten? Vul vrijblijvend het contactformulier in om te bespreken hoe ik je daarbij zou kunnen helpen.

*Heb je vaak last van onrust en milde lichamelijke klachten zoals hierboven omschreven, kun je online verschillende ademhalingsoefeningen vinden. Heb je last van paniekaanvallen, is het verstandig om hier professionele hulp bij te zoeken via een fysiotherapeut of een ademhalingscoach.